5 marca obchodzimy Dzień Geodety Europejskiego i Geoinformatyki. W związku z tym, warto przpomnieć o słynnych europejskich (w tym, także polskich) geodetach oraz współczesnych geodezyjnych działaczach.

 

Dzień Geodety Europejskiego obchodzony jest od 2012 roku; ustanowiono go z inicjatywy Europejskiej Organizacji Geodetów na pamiątkę 500 rocznicy urodzin słynnego flamandzkiego kartografa, Gerarda Merkratora, autora jednego z najpopularniejszych odwzorowań kartograficznych (odwzorowanie walcowe podłużne wiernokątne, zwane też "odwzorowaniem Merkratora" - znanego głównie z tego, że Grenlandia wydaje się być większa od Ameryki Południowej). Generalnie, Niderlandy mają szczęście do wielkich geodetów i ważnych obiektów geodezyjnych: to tam założona została pierwsza sieć triangulacyjna, za pomocą której holenderski astronom i matematyk Willebrord Snell, znany jako Snellius (odkrywca nieocenionego w geodezji twierdzenia sinusów), dokonał w 1617 pomiaru łuku południkowego między Alkmaar i Bergen op Zoom; zaś w Amsterdamie znajduje się reper bazowy nowego, ogólnoeuropejskiego układu wysokościowego EVRF2007-NH (układ "Amsterdam2020") będącego "reinkarnacją" pierwszego układu wysokościowego w historii geodezji (NAP) założonego pierwotnie przez burmistrza Amsterdamu, astronoma i matematyka Johannes van Waveren Hudde, w 1675 dla nadzoru bezpieczeństwa przeciwpowodziowego w mieście.

Innymi znanymi europejskimi geodetami (ale i jednocześnie astronomami czy matematykami) byli: J.-B. Delambre i P. Mechain (dokonali pomiaru łuku południka paryskiego, dając podstawy do określenia długości metra); Jacques Cassini (mierzył łuk południka paryskiego), César-François Cassini de Thury (autor popularnego odwzorowania; połączył siecią triangulacyjną Brytanię z kontynentem) oraz Jean Dominique Cassini (wielki kartograf i geodeta, autor wielkiej mapy Francji) - odpowiednio: syn, wnuk i prawnuk słynnego Giovanni Cassiniego (astronoma, współzałożyciela i pierwszego dyrektora Paryskiego Obserwatorium Astronomicznego); gen. William Roy (inicjator i wykonawca Wielkiej Triangulacji Anglii i Walii); Carl Friedrich Gauss (autor popularnego odwzorowania, zdefiniował geoidę); F.G.W. Struve (twórca słynnego Łuku Południka Struve w Europie Wschodniej; jedynego obiektu geodezyjnego na liście UNESCO); Friedrich R. Helmert (badacz geodezji wyższej i geofizyki); sir George Everest (Brytyjczyk, główny geodeta Indii, prowadził liczne pomiary triangulacyjne w tym kraju; jego imieniem nazwano najwyższą górę świata). I wielu, wielu innych...

W historii polskiej (a więc także europejskiej) geodezji wspomnieć należy bezwzględnie o kilku postaciach: Bernardzie Wapowskim (ojcu polskiej kartografii z przełomu XV i XVI wieku), Stanisławie Grzepskim (autorze pierwszego, polskiego podręcznika geodezji z 1566; słynnej "Geometria to jest miernicka nauka..."), Wojciechu Niemyskim (autorze pierwszej instrukcji technicznej dla geodetów z 1843, przewodzącym pierwszym pomiarom triangulacyjnym w Królestwie Kongresowym), Eugeniuszu Romerze (wielkim geografie i kartografie z okresu II RP); Leszeku Cichym (to nie tylko himalaista, który wraz z Krzysztofem Wielickim zdobył jako pierwszy Mt. Everest zimą, ale i właśnie geodeta!). Oczywiście wymieniać możnaby jeszcze długo, bo lista nazwisk zasłużonych dla Polskiej Geodezji i kartografii jest długa, choć powszechnie raczej nieznana...

Przedstawić należy także nieliczne, ale ważne geodezyjne inicjatywy działające w Polsce! Po prawdzie, jedyną stricte geodezyjną inicjatywą w Polsce jest... geodezyjna akcja edukacyjna "HONOROWY POŁUDNIK KRAKOWSKI" Oprócz niej działają w Polsce też dwie inne inicjatywy osnute wokół atrakcji geodezyjnych: BRACTWO POŁUDNIKA 18 z Bydgoszczy, które z sukcesem oznaczyło swój południk już w kilku miejscach w Polsce, a zwłaszcza w Bydgoszczy i okolicach, oraz zaprzyjaźniona z HPK inicjatywa ze Śląska, POŁUDNIK 019E, prowadzona przez Mirosława Dancha z Chorzowskiego Planetarium. Nie można oczywiście pominąć tu geodezyjnego kanału na YouTube, "SZTUKA MYŚLENIA" prowadzonego przez geodetę i pasjonata edukacji, Bogusława Janiszewskiego, tegorocznego laureata nagrody Człowieka Roku Polskiej Geodezji.

Na marginesie, można jeszcze wspomnieć o ciekawostce z bratniej Ameryki, gdzie tamtejsi geodeci często żartują, że słynny pomnik na Górze Rushmore w stanie Dakota Północna, przedstawiający głowy czterech prezydentów USA - Waszyngtona, Jeffersona, Lincolna oraz Roosvelta - to w rzeczywistości pomnik trzech wielkich geodetów... i jakiegoś czwartego faceta; faktycznie bowiem pierwszych trzech z wymienionych prezydentów było też mierniczymi (Thomas Jefferson wytyczył nawet osobiście[!] przebieg Południka Waszyngtońskiego - Amerykańskiego Południka Zerowego), zaś Theodor Roosevelt wsławił się jako prezydent od "pluszowych misiów" (no: nie tylko). Cóż: nie każdy może być geodetą... Ale każdy może geodezje lubić!

A my, "miernicką brać", winniśmy dbać o wiedzę o wielkich geodetą i i ich dokonaniach, jako bezcennym wkładzie w należyte poznanie oraz zrozumienie świata, na którym wszyscy żyjemy. Niech ten dzień przypomni nam wszystkim o ogromie dziedzictwa geodezji i zmobilizuje do zawalczenia o pamięć o nim. Ku chwale i dla pożytku miernickiej nauki!