1. Wprowadzenie – wniosek do Władzy Ustawodawczej.

         Nazwę geodaisia (od greckich słów ge-ziemia i daiomai –dzielę) wprowadził Arystoteles 2.5 tys. lat temu. Geodezja jest jedną z najstarszych dziedzin nauki i techniki [4].

W latach 1925 – 1952 na podstawie ustawy „o mierniczych przysięgłych” z 15 lipca 1925 r. funkcjonowała w Polsce instytucja Mierniczego Przysięgłego, działająca na zasadach prywatnych biur (kancelarii) z prawem wykonywania i wydawania dokumentów, posiadających znaczenie dokumentu urzędowego (art. 11 Ustawy).  Od 1952 r. i po 1989 roku do dziś żadne dokumenty wykonane przez geodetę nie mają takiej rangi, więc geodeci również nie posiadają należnego prestiżu w sensie statusu publicznego zaufania mimo, że zawód ten spełnia z nawiązką wszystkie potrzebne ku temu warunki, w związku z czym w sensie prawnym tego zawodu nie ma, a osoby go wykonujące nie mają statusu osoby zaufania publicznego, nie posiadając również ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym., .

        W poczuciu deprecjacji statusu społecznego geodetów w Polsce, w liczbie kilkudziesięciu tysięcy osób zwanych dotychczas wykonawcami, którzy w majestacie ustawy "Prawo geodezyjne i kartograficzne" i pozostałych aktów prawnych dotyczących geodezji,  potraktowani są przez Państwo przedmiotowo, tj. wyłącznie jako jedyne źródło pozyskiwania danych, zasilających państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny (dalej zwany pzgik) my, członkowie lokalnych Stowarzyszeń  Geodezyjnych apelujemy do Najwyższych Władz Ustawodawczych o pilne podjęcie opracowania i wprowadzenie w życie ustawy „o zawodzie geodety-mierniczego przysięgłego”, uznającej, że jest to zawód publicznego zaufania i zrównany zostaje we właściwych sobie prawach i obowiązkach z organami administracji geodezyjnej i takiego pokrewnego zawodu jak notariat.

        Istotne uzasadnienie daje nam teoria społeczności zawodowej określona przez światowej sławy Etyka prof. Tadeusza Ślipko [8 s. 222 i 223], wg której społeczność zawodowa, to wspólnota określona w swym istnieniu moralną koniecznością współpracy wytwórczej, posiadająca swoistą wewnętrznie zróżnicowaną strukturę i dwa podstawowe i nierozłączne atrybuty:

 1) prawo do autonomii w ramach jej życiowej sfery działania, 2) obowiązek podporządkowania się dobru wspólnemu całego społeczeństwa. Na tej koncepcji społeczności zawodowej opiera się idea organizacji społecznej samorządu zawodowego i samego zawodu.

        Aby w krótkim referacie przekazać właściwy obraz społecznych warunków  pracy osób wykonujących funkcje geodezyjne i oddać sytuację rzeczywistości całego systemu branży geodezyjnej w Polsce posługiwać się będziemy tabelami, porównaniem zawodu geodety                  z zawodem  notariusza oraz cytatami z opracowania naukowego Prof.dr hab. Bogdana Nogalskiego i dr inż. Adama Klimka zawartymi w książce pt. "Administracja Publiczna, Poprzez Proces do Struktury, Koncepcja Instytucji Katastru" [6].

        Tabela I przedstawia  najogólniejszą strukturę branży geodezyjnej w Polsce. System ten składa się z podsystem Nauki, podsystemu zawodu geodety i podsystemu administracji geodezyjnej [2].

        W celu identyfikacji podmiotu niniejszego wniosku  podajemy charakterystykę zawodu geodety, do którego należą zajęcia występujące w prowadzeniu firmy geodezyjno – prawnej, lub indywidualnej i zarejestrowanej  działalności zawodowej w tym zakresie, a w szczególności:

• prace formalne, organizacyjne i logistyczne konieczne w procesie wykonywania prac                i postępowań geodezyjno -  prawnych,
• prace studialne, pomiarowe, projektowe, obliczeniowe i edycyjne  (przygotowawcze, terenowe, kameralne i zakończeniowe), w wyniku których powstają dokumenty geodezyjne o charakterze technicznym i prawnym, niezbędne postępowaniom notarialnym, sądowym, wieczysto-księgowym i administracyjnym, służące również do celów planowania przestrzennego, projektowania i obsługi budownictwa  oraz regulacji geodezyjno – prawnych stanów nieruchomości gruntowych.

Dalsze rozwinięcie wątku znajduje się w tabeli III, natomiast poniższa tabela I obrazuje system będący głównym instrumentem infrastruktury informacji przestrzennej.

System społeczny określany jako geodezja i kartografia, który krócej można nazwać geoinfologią:                                                                                                                                      

                                                                                                                                 TBELA I

1. W świetle ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne

       Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne ( w skrócie Pgik) jest w Polsce podstawowym aktem prawnym, który sugeruje, że obejmuje w swej treści zasady organizacji i współdziałania wszystkich środowisk zajmujących się geodezją i kartografią. Tak jednak nie jest, bowiem jest to ustawa o administrowaniu czynnikami biorącymi udział w realizacji celów i zadań państwa                w zakresie geodezji i kartografii, nie obejmuje jednak działalności Nauki Polskiej oraz podmiotowości najważniejszej grupy zawodowej (ok. 20 tys. osób) jaką stanowią geodeci uprawnieni , wyposażeni w tzw. uprawnienia geodezyjne bez prawa  uwierzytelniania wykonanych przez siebie dokumentów geodezyjno-kartograficznych oraz tych, które służą do celów prawnych i postępowań administracyjnych. W tej sytuacji słowo "uprawnienie" nie spełnia swojej definicji, a geodeta zwany w tekście ustawy Pgik "wykonawcą", nie posiada podstawowych instrumentów prawnych do zyskania należnego szacunku społeczeństwa, nie posiada też podstawowych praw do wykonywania swojego zawodu tak, by móc przyjąć pełną odpowiedzialność za wykonywane przez siebie prace. Chodzi o prawo dostępu do wszystkich, niezbędnych dokumentów (na równi z notariuszami), czy choćby do pełnienia funkcji publicznych z należyta ochroną prawną. W wyżej wymienionej  książce [Nogalski B., Klimek A. – 2014:] na str.132 czytamy: "Biorąc pod uwagę, iż obecne prawo geodezyjne i kartograficzne jest wytworem poprzedniego ustroju, zmiany w obszarze geodezji i kartografii muszą mieć charakter ustrojowy. Z punktu widzenia metod zarządzania zmiany powinny się rozpocząć od gruntownej przebudowy procesów, w których obecnie uczestniczy administracja geodezyjna                i kartograficzna."[6]

        Od siebie dodam, że przebudową należy objąć cały system pokazany powyżej w tabeli I,            a w szczególności trzeba przywrócić instytucję mierniczego przysięgłego uwolnioną od społecznie szkodliwego, by nie powiedzieć "wasalnego" uzależnienia geodety od  organów administracji geodezyjnej. Wykonać to można jedynie poprzez opracowanie i legalizację odrębnej od Pgik ustawy „o zawodzie geodety-mierniczego przysięgłego i jego samorządzie zawodowym”. Postulat ten ośmielam się nazwać walką o wolność zawodu, tak ważnego dla całego spektrum gospodarczego Państwa, od obronności poprzez procesy inwestycyjne i gospodarcze z ochroną własności nieruchomości gruntowych włącznie.

1. 3. Mierniczy przysięgły notariuszem zagospodarowania

   przestrzennego  i nieruchomości gruntowych.                                                                                                                                              

Porównanie szczegółów pracy Notariusza i Geodety w obecnym stanie prawnym tych zawodów:

                                                                                                                                          TABELA II

 Wyposażenie zawodów w środki prawne i organizacyjne po 1989 r.    TABELA III                                                                                                                                                                                                                                                                                                                

Uwagi i wnioski:

1. Notariuszowi system prawny w Polsce po 1989 roku dał należyte wsparcie w postaci:

• odnowienia notariatu ściśle wg zasad sprzed 1952 r.
• ustawy notarialnej zgodnej z konstytucja RP z 1997 r.
• statusu zawodu publicznego zaufania,
• statusu funkcjonariusza publicznego,
• urzędowo ustalanych cen maksymalnych i ogłaszanych w Dzienniku Urzędowym,
• samorządu zawodowego.

1. Geodecie po 1989 roku nie ukonstytuowano ustawowo jego zawodu, nie odnowiono instytucji mierniczego przysięgłego wg zasad sprzed 1952 r. i nie wyposażono go w pozostałe ww. instytucje prawa i narzędzia, które po ich nadaniu przywróciło by temu zawodowi należną mu podmiotowość i właściwy status społeczny.

1. Konieczne jest nadanie geodetom prawa wyłącznego autoryzowania i własnoręcznego uwierzytelniania dokumentów ewidencyjnych przeznaczonych dla pzgik  oraz zamówionych dokumentów geodezyjnych i kartograficznych, służących do projektowania inwestycji zagospodarowania terenu i regulacji stanów prawnych własności gruntowych[5]. Tylko wówczas tytuł "geodeta-mierniczy przysięgły" stanowił będzie rzeczywiste jego uprawnienie.

1. Powyższe dane dowodzą, że  Mierniczy Przysięgły to osoba wykonująca wolny zawód geodety,  sporządzająca akty do celów prawnych i dokumenty matematycznego opisu lub realizacji zagospodarowania terenu i stanów  prawnych nieruchomości, stwierdzająca zgodność tych dokumentów ze stanem faktycznym (z terenem) i ich wierzytelność, w związku z czym Mierniczy Przysięgły  to taka sama jak notariusz, osoba urzędowa, gwarantująca przestrzenną lokalizację prawa własności zapisanego w księgach wieczystych, i uwierzytelniająca zgodność sporządzonych przez siebie dokumentów z sytuacją terenową i z państwowym zbiorem geodezyjno-administracyjnych dokumentów dotyczących nieruchomości, tj. z katastrem tych nieruchomości.

Działania te uwarunkowane są posiadaniem przez mierniczego przysięgłego wysokich kwalifikacji zawodowych w postaci interdyscyplinarnej i geodezyjnej wiedzy technicznej, wieloletniej praktyki zawodowej, znajomości  około dwustu aktów prawnych i odpowiedniej kultury osobistej.

1. Przedstawione realia profesji geodezyjnej wymagają regulacji ustawowej i powołania instytucji mierniczego przysięgłego.

1. Restytucja instytucji mierniczego przysięgłego spowoduje znaczne skrócenie cyklu inwestycyjnego (budowlanego), przysporzy oszczędności poprzez zmniejszenie liczebne korpusu urzędniczego i podniesie jakość opracowań lokalizując odpowiedzialność i kompetencje w jednej i natychmiast identyfikowalnej jednostce wykonawczej. Obecna, dogłębna ingerencja organu administracji geodezyjnej, w dokumenty sporządzane przez geodetę, wywodzące się z minionego okresu, powoduje rozmycie odpowiedzialności i niebywałe rozciąganie procedur urzędniczych w czasie. Przykładem niech będzie "Dokument Obliczenia Opłaty" wystawiony przez powiatowy organ administracji geodezyjnej na kwotę 30 groszy. Ten rodzaj dokumentu wystawiany jest czasem na trzech formatkach A4.

1. Podsumowanie

        Niech za podsumowanie posłuży rozdział 4.6. pt. "Konkluzja" książki prof. Bogdana Nogalskiego i dr Adama Klimka [6], gdzie na str. 164 i 165 czytamy:

"Wprowadzenie rozwiązań systemowych gwarantujących utrzymanie ładu prawnego gruntów wymaga wprowadzenia znaczących zmian organizacyjnych, a w szczególności:

• nowej kompetentnej administracji katastralnej koncentrującej się na rejestracji praw własności i ich granic,
• instytucji mierniczego przysięgłego tworzącej nowa jakość w ustalaniu granic,
• zmian w obiegach informacji pomiędzy instytucjami państwa, gwarantujących zgodność katastru z księgami wieczystymi.

        W wyniku wprowadzenia tego systemu uruchomione zostaną procesy, które po około 12 latach doprowadzą do utworzenia w pełni wiarygodnego katastru (w rozumieniu zbioru informacji).

        Sprawna i kompetentna administracja, uruchamiająca wiarygodne informacje o prawach              i granicach prawa własności oraz mierniczy przysięgły sprawnie i rzetelnie określający granice praw własności stworzą, wespół z sądami wieczysto-księgowymi i notariuszami, system, który zdecydowanie usprawni wszelkie czynności związane z pozyskiwaniem gruntów oraz prowadzeniem inwestycji budowlanych (usprawnieniu ulegnie także instytucja hipoteki ze względu na podniesienie jakości wpisów w dziale I ksiąg wieczystych).

        Ład prawny gruntów z pewnością przełoży się na podniesienie sprawności planowania przestrzennego, co przyśpieszy czynności decyzyjne w zakresie funkcji i lokalizacji inwestycji.

        Sprawnie działające w ramach systemu prawnego gruntów instytucje państwa usprawnią przebieg procesów inwestycyjnych, a tym samym skrócą czas ich realizacji. Przełoży się to na wzrost PKB oraz wzrost dochodów budżetu Państwa (patrz podrozdział 3.1.2). Dodatkowo można oczekiwać poprawy atrakcyjności inwestycyjnej kraju.

        Biorąc pod uwagę znaczenie ładu prawnego gruntów w realizacji konstytucyjnego obowiązku ochrony przez Państwo prawa własności oraz jego oddziaływanie na sprawność procesów inwestycyjnych a tym samym na rozwój gospodarczy kraju, uwzględniając zasadę pomocniczości, należy stwierdzić co następuje.

        Prace należy rozpocząć od przebudowy procesów – w znacznym stopniu trzeba przebudować proces ustalania i rejestracji praw własności oraz granic praw własności. Należy wyeliminować udział gminy w procedurach podziałowych i rozgraniczeniowych, niezależność aktualizacji ksiąg wieczystych i ewidencji gruntów oraz materialno-techniczny tryb aktualizacji. Należy wyeliminować zadania, które destabilizują prace administracji, a mogą [powinny] być we właściwy sposób wykonane przez inne podmioty.

        Należy skoncentrować się na zadaniu mającym istotny wpływ na gospodarkę państwa – na utrzymaniu ładu prawnego gruntów, zadaniu wynikającym także z obowiązku ochrony praw własności przez państwo. Istotną czynnością w ramach tego zadania jest ustalanie granicy praw na gruncie i dokonywanie podziałów nieruchomości. Należy przyjąć, że powinno się to odbywać w obecności mierniczego posiadającego uprawnienia analogiczne do uprawnień notariuszy (przenoszących prawo własności), przy czym musi się to wiązać z przyjęciem przez mierniczego odpowiedzialności za wykonywane czynności, w tym za ich zgodność z prawem miejscowym.

        Postuluje się zatem utworzenie w Polsce zhierarchizowanej administracji katastralnej                i przywrócenie instytucji mierniczego przysięgłego. Biorąc pod uwagę potrzebę jednolitości funkcjonowania takiej administracji postuluje się, aby miała ona  formę zdekoncentrowanej niezespolonej administracji rządowej. Do podstawowych zadań tej administracji należałoby prowadzenie katastru – zbioru informacji o gruntach, prawach i granicach praw do gruntu,  stanowiącego jednocześnie fundamentalny zbiór wszelkich systemów administracji gruntami.

        Biorąc pod uwagę potrzeby państwa w zakresie informacji przestrzennej za uzasadnione należy uznać utworzenie organizacji o charakterze agencji rządowej zajmującej się gromadzeniem i rozpowszechnianiem informacji przestrzennej (Agencji Informacji Przestrzennej).

        Bardzo istotne dla funkcjonowania instytucji katastru zadania dotyczące szeroko pojętej standaryzacji powinny być realizowane przez wyspecjalizowany instytut, grupujący teoretyków            i praktyków z dziedziny nauk o pomiarach i zajmujących się opracowywaniem standardów w tym zakresie.

        Utworzenie administracji katastralnej powinno być ekonomicznie uzasadnione.

        Przedstawiona koncepcja instytucji katastru spełnia wszystkie wymienione wyżej uwarunkowania."

        Kierując się ideą sprawnego działania Państwa, biorąc pod uwagę nasze (geodetów-wykonawców) konstytucyjne prawa prosimy o interwencję władzy ustawodawczej o prawne uznanie zawodu geodety jako zawodu zaufania publicznego i pilne podjęcie prac nad ustawą                "o zawodzie geodety i jego samorządzie zawodowym", bowiem obecna sytuacja w działaniu systemu informacji przestrzennej w Polsce zwanej potocznie branżą geodezyjną w obszarze każdego z jej podsystemów obrasta w różne patologie, powodując w ogólności  jej złe i mało skuteczne działanie. Jeden z wielu przykładów dowodzi, że z powodu procedur urzędniczych sprawa która mogłaby być załatwiona w ciągu dwóch dni, trwa nawet dwa do trzech miesięcy. Proponowane zmiany ustawowe są więc konieczne, bowiem spowodują tak bardzo oczekiwane skrócenie i usprawnienie procedur urzędowych podnosząc do właściwego poziomu efekty pracy geodety i działania całego systemu geodezji w Polsce.

        Obecna sytuacja gospodarcza i polityczna w kraju powoduje, że w wielu dziedzinach życia społecznego, a w branży geodezyjnej w szczególności, kierunki rozwoju i rozwiązania organizacyjne sytuowane są w kierunkach wręcz przeciwnych do tych, zapewniających sprawne i naukowo uzasadnione działanie. Ten skonfliktowany z logiką mechanizm polega na odwróceniu priorytetów gdzie pierwsze miejsce zamiast "jakości" zajmuje "ilość" czyli pieniądz, wskutek czego zamiast zysków generuje niewybaczalne straty. Ponadto rzeczywistość ta, usuwa na margines, a najczęściej całkiem pomija wartości etyczne i pozafiskalne. Odważę się wysunąć tezę, że naprawa sytuacji w naszej branży wymaga mocnych, utwierdzonych w swej uczciwości charakterów, wymaga radykalnych zmian systemowych i odwrócenia priorytetów z ilości zysków  na jakość warunków i wyników pracy, bowiem to nie pieniądze mają dawać dobry efekt, ale dobry efekt ma nam dać pieniądze.

                                                                                                                                   c.d.n.

                                                                            opracował:

                                                                            Władysław Baka

                                                                                          -  Geodeta – 55 lat w zawodzie geodety,.

                                                                                          -  Członek Towarzystwa Naukowego Prakseologii,

                                                                                          -  członek Rady Geodezyjnej Izby Gospodarczej,

                                                                              oraz przewodniczący Komisji Zawodu geodety GIG

                                                                           -  Przewodniczący Stowarzyszenia Firm Geodezyjnych

                                                                                              Ziemi Andrychowskiej,

                                                                                          -  Członek Stowarzyszenia Biegły sądowych,

Literatura:

[1]  Baka Władysław:  Społecznościowy charakter systemu geodezji w Polsce w ujęciu prakseologicznym.

       Walne zgromadzenie GIG – Rzeszów, czerwiec 2015 r.

[2]  Baka Władysław:  Ile Prywatności w Geodezji , "GEODETA" nr  7(42)/ lipiec 2015.

[3]  Balcer Stefan,  Leszko Sławomir:  Mierniczy Przysięgły - dlaczego?  Konferencja w Pogorzelicy 2004 r.

[4]  Państwowe Wydawnictwo Naukowe: Encyklopedia Powszechna t.4 Warszawa 1962 r.

[5]  Grzechnik Bogdan:  Tezy do nowego prawa geodezyjnego i kartograficznego Biuletyn Informacyjny  nr 6

       Geodezyjnej Izby Gospodarczej, Warszawa, czerwiec 2012 r.

[6]  Nogalski B., Klimek A: Administracja Publiczna, Poprzez Proces do Struktury, Koncepcja Instytucji

       Katastru.  Wydawnictwo CeDeWu  Sp. z o.o. Warszawa 2014 r.

[7]  Nogalski B., Klimek A. 2015: Ile Państwa w Geodezji. "GEODETA" nr  1(236) styczeń 2015.