Od 2013 r. wprowadzone zostało ustalanie przebiegu granic działek ewidencyjnych niejako mocno uproszczony tryb "rozgraniczenia" z przeznaczeniem wyłącznie dla celów zakładania, modernizacji lub aktualizacji ewidencji gruntów i budynków. Do tego czasu ewidencja była traktowana jako rejestr stanów prawnych i faktycznych przedstawiających dane ewidencyjne a nie jako instytucja tworząca te stany.
Jest to zasada utrwalona przez orzecznictwo sądowe, które precyzuje, że ewidencja gruntów i budynków jest tylko zbiorem informacji odzwierciedlającym aktualny stan prawny danej nieruchomości. Postępowanie mające na celu aktualizację operatu ewidencyjnego ma charakter rejestrowy, czyli wtórny względem zdarzeń prawnych, z których wynikają zmiany danych podlegających ujawnieniu w ewidencji. Aktualizacja operatu ewidencyjnego następuje bowiem poprzez wprowadzenie udokumentowanych zmian do bazy danych ewidencyjnych. Dokonuje się jej niezwłocznie po uzyskaniu przez starostę odpowiednich dokumentów określających zmiany danych ewidencyjnych. NSA
Rys historyczny katastru i ewidencji.
Pierwszym aktem po 1945 r. był dekret z 14 września 1947 r. o katastrze gruntowym i budynkowym (1) oraz rozp. Ministra Budownictwa z 6 grudnia 1950 r. w sprawie postępowania przy organizacji, zakładania i prowadzenia katastru gruntowego i budynkowego (2). Przepisy te określały obowiązek władz mierniczych do dokonania z urzędu spisu i opisu gruntów położonych na terenach gromad i miast oddzielnie będących własnością lub zarządem Państwa oraz zbiorowo grunty we władaniu prywatnym. Przepisy te nie zawierały wskazań co do ustalania granic nieruchomości.
Natomiast pierwszym przepisem, który wprowadził w miejsce katastru nazwę ewidencję gruntów i budynków był dekret z 2 lutego 1955 r. o ewidencji gruntów i budynków (3). Na jego podstawie Minister Rolnictwa dnia 21 kwietnia 1955 r. wprowadził Instrukcję w sprawie zakładania i prowadzenia ewidencji gruntów, zasad sporządzania wykazów gruntów oraz opłat za odrysy i za odpisy oraz wyciągi z rejestrów i dokumentów stanowiących część składową operatu ewidencyjnego na obszarach gromad, osiedli i miast nie stanowiących powiatów (4). 8 września 1955 r.
Minister Gospodarki Komunalnej wydał swoją instrukcję, niejako uzupełniającą i zamykającą temat egib, w sprawie zakładania i prowadzenia ewidencji gruntów, zasad sporządzania wykazów gruntów oraz opłat za odrysy i za odpisy oraz wyciągi z rejestrów i dokumentów stanowiących część składową operatu ewidencyjnego na obszarze m. st. Warszawy, m. Łodzi i miast stanowiących powiaty (5).
Dopiero wspomniany dekret z 1955 r. określił, że przedmiotem ewidencji między innymi (art. 5) były granice władania gruntów (3). Za dokumenty uzasadniające wpis (§ 4 ust. 4) do rejestru gruntów uznawano na pierwszym miejscu operaty pomiarowe następnie orzeczenia sądowe, akty notarialne, urzędowe akty przekazania, akty nadania, decyzje właściwych władz.
W czasie stwierdzenia przy wizji lokalnej, że grunty uległy podziałowi, zamianie itp. zmiany te podlegały pomiarowi w celu aktualizacji map. Stwierdzone zmiany wymagały zatwierdzenia przez prezydium powiatowych rad narodowych (4). Granice gruntów oznaczało się na mapach według Instrukcji B-IV wydanej przez Centralny Urząd Geodezji i Kartografii (5). Na podstawowych mapach ewidencyjnych (§ 20) wykazywało się: granice jedn. ewid. i administracyjnych, granice gruntów będących we władaniu poszczególnych osób, granice użytków, klas oraz położenie budynków (5). Przed przystąpieniem do zakładania ewidencji w drodze wizji lokalnej ustalano (§ 36) granice i pow. jedn. ewidencyjnych, osoby będące właścicielami lub władającymi gruntami, granice i pow. użytkowanych przez tą osobę, sposób użytkowania, położenie budynków. Aktualizacja co do granic i powierzchni gruntów następowała przez porównanie stanu przedstawionego w dokumentach ewidencyjnych ze stanem istniejącym na gruncie (§ 38) a istniejące zmiany należało uwzględnić w drodze pomiaru. Za zmianę granic ( § 69) jednostki rejestrowej nieruchomości uważano: podział gruntów, ustalenie granic w post. rozgraniczeniowym, wywłaszczenia, zmianę granic z innych przyczyn np. erozyjnego działania wód (5). Podstawą wprowadzania zmian do operatu - aktualizacja (§ 86) były operaty pomiarowe wykonane z urzędu lub dostarczone przez zainteresowane strony.
Dodane pliki:
- 1_Dekret-z-dnia-24-września-1947-r.-o-katastrze-gruntowym-i-budynkowym.pdf
- 2_1950_rozporządzenie-w-sprawie-postępowania-przy-organizacji-zakładaniu-i-prowadzeniu-katastru-gruntów-i-budynków.pdf
- 3_1955_dekret-o-eg.pdf
- 4_1955_Instrukcja-MR-ws-zakładania-i-prowadzenia-EG.pdf
- 5_1956_Instrukcja-MGK-ws-zakładania-eg.pdf
Ewidentnym dowodem na to, że ewidencja gruntów od chwili jej utworzenia przede wszystkim dokumentuje granice użytkowania gruntów jest historyczny już akt z 31 października 1956 r. zarządzenie Ministrów: Gospodarki Komunalnej, Finansów i Skupu w sprawie wprowadzenia do ewidencji gruntów zmian we władaniu gruntami oraz ustalania w związku z tymi zmianami wymiaru podatku gruntowego i obowiązkowych dostaw (6). We wstępie tego aktu znalazło się stwierdzenie, że do ewidencji wpisuje się wszelkie zmiany zgłoszone przez zainteresowanych np. w związku z umowami prywatnymi co do osoby właściciela i osób władających gruntami. Powołuje się komisje, które mają tropić wszelkie przypadki formalnych, i nie tylko, przewłaszczeń w celu unikania podatków i obowiązkowych dostaw. Taki był i jest główny cel ewidencjonowania władania i własności nieruchomości w katastrze zwanych działkami.
Ostatnim aktem a zarazem najobszerniejszym, w sprawie ewidencji gruntów wydanym jeszcze na podstawie dekretu z 1955 r. (3) był przepis z 20 lutego 1969 r. zarządzenie Ministrów Rolnictwa i Gospodarki Komunalnej (7). Podstawowymi elementami ewidencji wg. tego przepisu była działka gruntu a podstawowym podmiotem jest osoba właściciela oraz tego, który gruntem faktycznie włada, a gdy osoba właściciela nie była znana to w ewidencji ujawniano tylko władającego gruntami. Granice działki określała linia wg. faktycznego stanu władania stwierdzonego na gruncie lub według stanu prawnego nieruchomości ustalonego w odrębnym postępowaniu uregulowanym odrębnymi przepisami (§ 10 zał. zarządzenia). Podstawową czynnością przy zakładaniu ewidencji było protokolarne ustalenie stanu władania na podstawie dokumentów przedstawionych przez strony lub będących w posiadaniu właściwego organu. W przypadku braku dokumentów ustalenie stanu władania przyjmowano do protokołu oświadczenia stron potwierdzone przez przedstawicieli wsi, osiedli itp. biorących udział w czynnościach. W przepisie tym nie przewidziano czynności zmierzających do ustalenia przebiegu granic działek. (7)
Następnym, chronologiczne wg. dat, aktem szczegółowym wydanym na podstawie i w celu wykonania ustawy z 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne, to rozporządzenie Ministrów Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (8). Zakres przedmiotowy i podmiotowy wg. tego aktu określony został jako informacje obejmujące grunty, budynki i właścicieli oraz miejsca zamieszkania lub siedziby a w odniesieniu do gruntów państwowych i komunalnych inne osoby w których władaniu grunty się znajdowały, a także fakt wpisu do rejestru zabytków.
W roku 1996 pierwszy raz w historii aktów prawnych dotyczących katastru i ewidencji gruntów i budynków określono szczegółowe zasady i sposób ustalania granic przy pracach związanych z założeniem i modernizacją ewidencji gruntów (w załączniku nr 12 do rozporządzenia). Przy czym określono, że granice ustalone w oparciu o zgodne oświadczenie woli osób zainteresowanych są uznawane za zgodne ze stanem prawnym (§ 38 ust. 2). Ustalenie granic działek, dla których brak jest właściwych materiałów o granicach, odbywać się miało na podstawie:
- zgodnego oświadczenia zainteresowanych stron, złożonych do protokołu ustalenia granic działek,
- wyników wznowienia granic na podstawie dotychczasowej ewidencji jeżeli zainteresowani nie złożyli zgodnego oświadczenia,
- ostatniego spokojnego stanu posiadania, jeżeli nie ma możliwości ustalenia granic na podstawie przesłanek z dotychczasowej ewidencji.
Zasługuje na szczególne podkreślenie fakt, że przepis ten dopuszczał możliwość wszczęcia z urzędu przez właściwy organ postępowania rozgraniczeniowego na obszarze objętym zakładaniem lub modernizacją ewidencji dla ustalenia granic nieruchomości Skarbu Państwa lub gminy (8).
Dodane pliki:
- 6_1956_ws-wprowadzania-do-ewidencji-gruntów-zmian-we-władaniu-oraz-ustalania-w-związku-z-tym-wymiaru-podatku-gruntowego.pdf
- 7_1969_zarządzenie-ws-ewidencji-gruntów.pdf
- 8_1996_w-sprawie-ewidencji-gruntów-i-bidynków.pdf
- 9_2001_Rozporządzenie-ws-ewidencji-gruntów-i-budynków.pdf
- 10_2013_zmiana-rozporządzenia-ws-egib-weszło-31-12-2013.pdf
- 11_2015_obwieszczenie-jt-rozporządzenia-ws-egib.pdf
- 12_2015_12_11-zmiana-rozp.-ws-egib.pdf
- 14_2016_obwieszczenie-o-jednolitej-wersji-rozporządzenia-ws-EGiB.pdf
Obowiązujące rozporządzenie z 2001 r. (9) było zmieniane aktami (10), (11), (12) i (14). W chwili obecnej trwają prace nad oceną uregulowań prawnych dotyczących ewidencji gruntów i budynków w zespole powołanym przez Głównego Geodetę Kraju.
Komentarze (9)